CÁC VẤN ĐỀ THƯỜNG GẶP Ở DA

Với sự ảnh hưởng của môi trường cũng như các loại mỹ phẩm, da thường gặp phải một số vấn đề hay có thể là cả bệnh lý. Cùng tìm hiểu các vấn đề thường gặp ở da và các giải pháp phòng ngừa chúng hiệu quả trong bài viết dưới đây.

1. Da bị cháy nắng

Da bị cháy nắng xảy ra khi da tiếp xúc quá lâu với tia UV từ ánh nắng mặt trời, gây đỏ, rát, đau hoặc thậm chí phồng rộp. Cháy nắng nhiều lần làm tăng nguy cơ lão hóa da và ung thư da. 

Cách xử lý da bị cháy nắng:

Làm mát da:
- Tắm nước mát hoặc đắp khăn ướt lạnh lên vùng da cháy nắng trong 10-15 phút để giảm nhiệt và đau.
- Tránh dùng nước quá lạnh hoặc chà xát da.
Dưỡng ẩm:
- Thoa gel lô hội (nha đam) tự nhiên hoặc kem dưỡng ẩm không chứa cồn (như Cetaphil, Eucerin) để làm dịu và phục hồi da.
- Tránh các sản phẩm có petrolatum (vaseline) vì chúng giữ nhiệt.
Giảm viêm:
- Uống nhiều nước để bù độ ẩm cho da.
- Sử dụng kem chứa hydrocortisone 1% (nếu không có vết thương hở) hoặc uống ibuprofen/paracetamol để giảm đau, viêm (theo chỉ định bác sĩ).
Bảo vệ da:
- Che kín vùng da cháy nắng bằng quần áo nhẹ, tránh ánh nắng trực tiếp.
- Không bóc da bong tróc, để da tự phục hồi.

Biện pháp phòng ngừa da cháy nắng:

- Dùng kem chống nắng: Chọn SPF 30+ (chống cả UVA/UVB), thoa 15-30 phút trước khi ra ngoài, bôi lại sau 2 giờ hoặc khi bơi/đổ mồ hôi.
- Che chắn: Mặc áo dài tay, đội mũ rộng vành, đeo kính râm.
- Tránh nắng giờ cao điểm: Hạn chế ra ngoài từ 10h sáng đến 4h chiều.
- Kiểm tra da thường xuyên: Phát hiện sớm các tổn thương da do ánh nắng.

2. Bệnh vẩy nến

Bệnh vẩy nến (psoriasis) là một bệnh da liễu mạn tính, tự miễn, gây ra các mảng da đỏ, bong tróc vảy trắng bạc, thường kèm ngứa hoặc đau. Bệnh vẩy nến có thể ảnh hưởng tâm lý (tự ti, trầm cảm) bởi vậy cần được điều trị và phòng ngừa một cách hiệu quả.

Biểu hiện của bệnh vẩy nến

- Mảng da đỏ, có vảy trắng bạc, thường ở khuỷu tay, đầu gối, da đầu, lưng dưới.
- Ngứa, đau hoặc cảm giác rát.
- Móng tay/móng chân dày, rỗ, đổi màu.
- Một số dạng hiếm gặp: vẩy nến thể mủ, thể giọt, hoặc viêm khớp vẩy nến (đau khớp).

Biện pháp phòng ngừa bệnh vẩy nến

Chăm sóc da đúng cách
- Giữ da ẩm: Sử dụng kem dưỡng ẩm không mùi, không cồn (như Cetaphil, Eucerin) hàng ngày để ngăn khô da, giảm bong tróc.
- Tắm nước ấm: Tắm nước ấm (không quá nóng) trong 5-10 phút, dùng sữa tắm dịu nhẹ, không chứa xà phòng mạnh. Lau da nhẹ nhàng, tránh chà xát.
- Tránh tổn thương da: Hạn chế cào gãi, cắt xước, hoặc các chấn thương da vì có thể kích phát vẩy nến (hiện tượng Koebner).
Quản lý lối sống:
- Giảm stress: Stress là yếu tố kích phát chính. Thực hành thiền, yoga, hít thở sâu hoặc tham gia hoạt động thư giãn.
- Duy trì cân nặng: Thừa cân làm tăng nguy cơ bùng phát. Ăn uống cân bằng, ưu tiên thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, hạt chia), rau xanh, hạn chế đồ chiên rán.
- Hạn chế rượu bia và thuốc lá: Những chất này có thể làm bệnh nặng hơn hoặc giảm hiệu quả điều trị.
Tránh các yếu tố kích phát:
- Nhiễm trùng: Điều trị sớm các bệnh như viêm họng do liên cầu khuẩn (liên quan đến vẩy nến thể giọt). Giữ vệ sinh, tiêm ngừa đầy đủ.
- Thuốc: Thông báo với bác sĩ nếu bạn dùng thuốc có nguy cơ kích phát vẩy nến (như thuốc chẹn beta, lithium, thuốc chống sốt rét).
Thời tiết: Trong mùa lạnh, khô, sử dụng máy tạo độ ẩm và bảo vệ da bằng quần áo ấm, mềm.
Bảo vệ da khỏi ánh nắng và môi trường:
- Tiếp xúc ánh nắng hợp lý: Tắm nắng nhẹ (5-10 phút/ngày) có thể cải thiện triệu chứng, nhưng tránh cháy nắng (làm bệnh nặng hơn). Dùng kem chống nắng SPF 30+ nếu ra ngoài lâu.
- Tránh hóa chất mạnh: Hạn chế tiếp xúc với mỹ phẩm, nước hoa, hoặc hóa chất tẩy rửa gây kích ứng.

3. Chứng đỏ mặt

Chứng đỏ mặt (facial flushing) là tình trạng da mặt đột ngột đỏ lên, thường kèm cảm giác nóng, rát hoặc ngứa. Đây không phải là bệnh mà là triệu chứng do nhiều nguyên nhân gây ra như sinh lý, bệnh lý hay các yếu tố phát kích (rượu, bia,...).

Biện pháp phòng ngừa chứng đỏ mặt

Tránh tác nhân kích phát:
- Hạn chế rượu bia, đồ cay, caffeine.
- Tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột (từ nóng sang lạnh hoặc ngược lại).
Bảo vệ da:
- Dùng kem chống nắng hàng ngày, đội mũ rộng vành khi ra ngoài.
- Chọn sản phẩm chăm sóc da dành cho da nhạy cảm, không gây kích ứng.
Quản lý stress:
- Thực hành thiền, yoga, hoặc các bài tập thư giãn.
Theo dõi sức khỏe:
- Ghi nhật ký các lần đỏ mặt để xác định tác nhân (thức ăn, thuốc, môi trường).
- Khám da liễu nếu đỏ mặt kéo dài, tái phát thường xuyên, hoặc kèm triệu chứng bất thường (mụn mủ, mạch máu nổi, đau khớp).

4. Mề đay

Mề đay (urticaria), hay còn gọi là phát ban, là tình trạng da nổi các mẩn đỏ, sẩn ngứa, thường xuất hiện đột ngột và biến mất sau vài giờ đến vài ngày. Mề đay có thể cấp tính (dưới 6 tuần) hoặc mạn tính (trên 6 tuần). Nếu mề đay kèm sốt, đau khớp, sưng to, hoặc khó thở, đi khám ngay vì có thể liên quan đến bệnh lý nghiêm trọng.

Biểu hiện của mề đay

- Sẩn đỏ hoặc trắng, kích thước từ vài mm đến vài cm, ngứa dữ dội.
- Có thể xuất hiện ở bất kỳ vùng da nào (mặt, tay, chân, thân).
- Nặng hơn: Phù mạch (sưng sâu ở môi, mắt, họng), khó thở (hiếm, cần cấp cứu).
- Mề đay cấp tính thường tự hết trong vài giờ đến vài ngày; mạn tính kéo dài hàng tháng, năm.

Biện pháp phòng ngừa:

Xác định và tránh tác nhân:
- Ghi nhật ký thực phẩm, hoạt động, hoặc môi trường khi mề đay xuất hiện.
- Kiểm tra dị ứng (test da, xét nghiệm máu) nếu nghi ngờ dị ứng cụ thể.
Chăm sóc sức khỏe:
- Quản lý stress bằng yoga, thiền, ngủ đủ giấc.
- Điều trị nhiễm trùng hoặc bệnh lý nền (viêm gan, tuyến giáp).
Bảo vệ da:
- Tránh thay đổi nhiệt độ đột ngột, dùng kem chống nắng nếu nhạy cảm với ánh sáng.
- Mặc quần áo cotton thoáng mát, tránh vải thô ráp.
Dinh dưỡng:
- Tránh thực phẩm dễ gây dị ứng (hải sản, lạc, trứng) nếu đã xác định.
- Uống đủ nước, bổ sung thực phẩm giàu vitamin C, omega-3 để hỗ trợ da.

5. Rạn da

Rạn da (striae) là tình trạng da xuất hiện các vệt, đường sọc màu đỏ, tím hoặc trắng do da bị kéo căng quá mức, làm đứt gãy các sợi collagen và elastin. Dù không nguy hiểm, rạn da có thể ảnh hưởng đến thẩm mỹ.

Biểu hiện của rạn da

- Giai đoạn đầu: Vết rạn màu đỏ hoặc tím, hơi sưng, có thể ngứa nhẹ.
- Giai đoạn sau: Vết rạn chuyển thành màu trắng bạc, lõm nhẹ, khó phục hồi.
- Vị trí thường gặp: Bụng, ngực, đùi, hông, mông, bắp tay.

Biện pháp phòng ngừa:

Giữ da ẩm và đàn hồi:
- Dùng kem dưỡng ẩm hàng ngày, ưu tiên sản phẩm chứa bơ hạt mỡ, dầu dừa, hoặc centella asiatica.
- Uống đủ nước (2-2.5 lít/ngày) để duy trì độ ẩm da.
Kiểm soát cân nặng:
- Tăng hoặc giảm cân từ từ, tránh thay đổi đột ngột.
- Kết hợp chế độ ăn giàu protein, vitamin C, E, kẽm (hỗ trợ sản sinh collagen) và tập thể dục nhẹ nhàng.
Trong thai kỳ:
- Bôi kem chống rạn (như Mustela, Palmer’s) từ tháng thứ 3 thai kỳ, đặc biệt ở bụng, ngực, đùi.
- Theo dõi cân nặng, tránh tăng quá nhanh (tăng 9-12 kg là lý tưởng).
Hạn chế corticoid:
- Chỉ dùng thuốc hoặc kem chứa corticoid khi có chỉ định bác sĩ, tránh lạm dụng.
Bảo vệ da:
- Tránh tiếp xúc quá lâu với ánh nắng, dùng kem chống nắng SPF 30+ để bảo vệ collagen.

6. Phát ban da

Phát ban da (skin rash) là tình trạng da thay đổi màu sắc, kết cấu hoặc xuất hiện các nốt, mẩn đỏ, ngứa, hoặc tổn thương khác. Đây không phải bệnh riêng lẻ mà là triệu chứng của nhiều nguyên nhân như: Dị ứng, nhiễm trùng, bệnh da liễu, môi trường, bệnh lý toàn thân,...

Biểu hiện của phát ban da

- Mẩn đỏ, sẩn, mụn nước, vảy, hoặc vết loét.
- Ngứa, rát, đau, hoặc không có cảm giác.
- Vị trí: Khu trú (mặt, tay) hoặc lan rộng toàn thân.
- Kèm theo: Sốt, mệt mỏi, sưng hạch (nếu do nhiễm trùng hoặc bệnh lý nghiêm trọng).

Các biện pháp phòng ngừa

Tránh tác nhân kích phát:
- Hạn chế thực phẩm, thuốc, hóa chất từng gây dị ứng.
- Kiểm tra thành phần mỹ phẩm, chọn sản phẩm dành cho da nhạy cảm.
Chăm sóc da:
- Tắm nước ấm, dùng sữa tắm dịu nhẹ (không chứa hương liệu).
- Dưỡng ẩm thường xuyên để bảo vệ hàng rào da.
- Mặc quần áo cotton, thoáng mát, tránh ma sát.
Bảo vệ môi trường:
- Dùng kem chống nắng SPF 30+ nếu nhạy cảm với ánh sáng.
- Tránh nhiệt độ cực đoan, giữ da sạch khi đổ mồ hôi.
Tăng cường sức khỏe:
- Ăn uống đủ chất, bổ sung vitamin C, E, kẽm để hỗ trợ da.
- Quản lý stress, ngủ đủ giấc, điều trị nhiễm trùng sớm.
Theo dõi định kỳ:
- Khám sức khỏe nếu có tiền sử bệnh tự miễn, dị ứng mạn tính.
- Tiêm ngừa đầy đủ để giảm nguy cơ phát ban do virus (sởi, thủy đậu).

7. Khô da

Khô da (xerosis) là tình trạng da thiếu độ ẩm, trở nên thô ráp, bong tróc, ngứa, hoặc nứt nẻ. Đây là vấn đề da liễu phổ biến, có thể ảnh hưởng đến bất kỳ vùng da nào.

Biểu hiện của da khi bị khô

- Da thô ráp, căng chặt, bong vảy trắng.
- Ngứa, đỏ, hoặc nứt nẻ (nặng có thể chảy máu).
- Vùng thường gặp: Tay, chân, khuỷu tay, đầu gối, mặt.
- Nặng hơn: Nứt sâu, đau, hoặc nhiễm trùng thứ phát.

Biện pháp phòng ngừa

Duy trì độ ẩm da:
- Dưỡng ẩm ít nhất 2 lần/ngày, đặc biệt sau khi tắm hoặc rửa tay.
- Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng khi thời tiết khô (độ ẩm lý tưởng 40-60%).
Chế độ ăn uống:
- Uống đủ nước (2-2.5 lít/ngày, tùy cân nặng).
- Bổ sung thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, hạt chia), vitamin E (hạnh nhân, bơ), vitamin A (khoai lang, cà rốt).
Hạn chế tác nhân gây khô:
- Tránh tắm nước nóng, dùng xà phòng mạnh, hoặc rửa tay quá nhiều.
- Hạn chế tiếp xúc hóa chất (nước rửa bát, bột giặt) mà không có găng tay.
Bảo vệ da khỏi môi trường:
- Mặc quần áo cotton, thoáng mát, tránh vải len hoặc tổng hợp gây kích ứng.
- Dùng kem chống nắng và che chắn (mũ, khăn) khi ra ngoài trời nắng hoặc gió.

8. Viêm da cơ địa

Viêm da cơ địa (atopic dermatitis), hay còn gọi là chàm (eczema), là bệnh da liễu mạn tính, đặc trưng bởi da khô, ngứa, đỏ và bong tróc. Bệnh thường tái phát, liên quan đến yếu tố di truyền và hệ miễn dịch.

Biểu hiện của viêm da cơ địa

- Da khô, đỏ, ngứa: Ngứa dữ dội, đặc biệt vào ban đêm.
- Vùng tổn thương:
- Trẻ em: Mặt, da đầu, tay, chân.
- Người lớn: Nếp gấp (khuỷu tay, đầu gối), cổ, cổ tay, mặt.
- Bong tróc, nứt nẻ: Da dày lên (lichen hóa) nếu gãi lâu dài.
- Mụn nước, rỉ dịch: Trong đợt cấp, có thể nhiễm trùng thứ phát (mủ, sưng).
- Mạn tính: Tái phát theo chu kỳ, xen kẽ giai đoạn ổn định.

Biện pháp phòng ngừa 

Giữ da ẩm và bảo vệ:
- Dưỡng ẩm thường xuyên, kể cả khi không có triệu chứng.
- Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng (độ ẩm 40-60%) vào mùa khô.
- Mặc quần áo cotton, thoáng mát, tránh vải len, tổng hợp gây kích ứng.
Tránh tác nhân kích phát:
- Ghi nhật ký thực phẩm, môi trường để xác định yếu tố gây bùng phát.
- Hạn chế xà phòng mạnh, mỹ phẩm chứa cồn, nước hoa.
- Rửa sạch lông thú cưng, giặt chăn ga thường xuyên để giảm bụi, dị nguyên.
Chế độ sinh hoạt:
- Uống đủ nước (2-2.5 lít/ngày), ăn thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, hạt chia), vitamin E, A (rau xanh, cà rốt).
- Quản lý stress bằng thiền, yoga, ngủ đủ giấc.
Bảo vệ da khỏi môi trường:
- Dùng kem chống nắng SPF 30+ dành cho da nhạy cảm khi ra ngoài.
- Tránh nhiệt độ cực đoan (nóng/lạnh đột ngột), che chắn da khi trời gió.

Da của chúng ta có thể phải đối mặt với bất kỳ tình trạng nào ở những thời điểm khác nhau. Vì vậy da cần được chăm sóc và bảo vệ tốt từ bên trong lẫn bên ngoài. Hãy chăm sóc và nuôi dưỡng da hàng ngày để có một làn da căng mịn, sáng khỏe, tươi trẻ.