15 Nguyên nhân gây rụng tóc bất thường

Rụng tóc là vấn đề rất phổ biến và thường gặp ở mỗi người. Tuy nhiên, khi tóc rụng nhiều hơn 3 tháng, kèm triệu chứng như ngứa, đỏ da đầu, hoặc mảng hói thì bạn đang gặp phải tình trạng rụng tóc bất thường. Vậy nguyên nhân nào dẫn tới tình trạng này? Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!

1. Thay đổi nội tiết tố

Thay đổi nội tiết tố (hormone) là một trong những nguyên nhân phổ biến gây rụng tóc bất thường. Hormone đóng vai trò quan trọng trong chu kỳ phát triển của tóc (mọc, nghỉ, rụng). Khi hormone mất cân bằng, nhiều nang tóc chuyển sớm sang giai đoạn telogen, gây rụng tóc đồng loạt hoặc làm nang tóc teo nhỏ, tóc mới mọc yếu hoặc không mọc.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc lan tỏa (toàn da đầu) hoặc tập trung ở đỉnh/đường ngôi.
- Tóc mỏng, yếu, dễ gãy.
- Kèm các dấu hiệu nội tiết: rối loạn kinh nguyệt, tăng cân, mụn, mọc lông bất thường.

2. Căng thẳng, stress, trầm cảm

Căng thẳng cấp tính (tai nạn, phẫu thuật, mất người thân) hoặc mãn tính (áp lực công việc, lo âu kéo dài) đẩy nhiều nang tóc vào giai đoạn nghỉ (telogen) sớm, khiến tóc rụng đồng loạt sau 2-3 tháng.

Trầm cảm làm tăng cortisol (hormone stress), làm gián đoạn chu kỳ mọc tóc và gây rụng tóc lan tỏa trên toàn da đầu. Stress nặng hoặc trầm cảm có thể kích hoạt hệ miễn dịch tấn công nang tóc, dẫn đến rụng tóc từng mảng (mảng hói tròn).

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc lan tỏa: Tóc rụng nhiều khi chải/gội, tóc thưa đều, không có mảng hói rõ.
- Rụng tóc từng mảng: Xuất hiện các mảng tròn không tóc, da đầu nhẵn, có thể kèm móng tay rỗ.
- Tóc yếu, dễ gãy: Tóc mỏng, khô, dễ rụng khi kéo nhẹ.
- Kèm các dấu hiệu tâm lý: mất ngủ, lo âu, mệt mỏi, thiếu tập trung, hoặc cảm giác buồn kéo dài (trầm cảm).

3. Di truyền

Rụng tóc bất thường do di truyền, còn gọi là rụng tóc androgenetic (androgenetic alopecia), là dạng rụng tóc phổ biến nhất, ảnh hưởng đến cả nam và nữ. Đây là tình trạng tóc rụng hoặc thưa dần do yếu tố di truyền kết hợp với hormone, đặc biệt là dihydrotestosterone (DHT).

Cách nhận biết rụng tóc do di truyền

- Có tiền sử gia đình: Cha, mẹ, anh chị em, hoặc người thân bị hói đầu/thưa tóc.
- Rụng tóc theo mô hình đặc trưng (chữ “M” ở nam, thưa đường ngôi ở nữ).
- Không có triệu chứng viêm da đầu (ngứa, đỏ, vảy) hoặc rụng tóc từng mảng (như alopecia areata).
- Xét nghiệm da đầu hoặc sinh thiết (nếu cần) có thể xác định nang tóc bị teo nhỏ do DHT.

4. Tác dụng phụ của thuốc

Nhiều loại thuốc đẩy nang tóc vào giai đoạn nghỉ (telogen) sớm, khiến tóc rụng đồng loạt sau 2-3 tháng sử dụng. Một số thuốc gây độc trực tiếp cho nang tóc, làm tóc mỏng, yếu hoặc ngừng mọc. Thuốc ảnh hưởng đến hormone (như testosterone, estrogen) có thể gây rụng tóc tương tự rụng tóc androgenetic.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc lan tỏa: Tóc rụng đều trên toàn da đầu, thưa dần, thường bắt đầu 2-3 tháng sau khi dùng thuốc.
- Rụng tóc toàn phần: Thường gặp ở hóa trị, tóc rụng gần hết, bao gồm lông mày, lông mi.
- Tóc yếu, dễ gãy: Tóc mỏng, khô, dễ rụng khi chải/gội.
- Hiếm gặp: Rụng tóc từng mảng (alopecia areata) do thuốc kích hoạt phản ứng tự miễn.
- Kèm theo các dấu hiệu khác: Tùy thuốc, có thể có mệt mỏi, tăng cân, hoặc thay đổi da.

5. Nấm da đầu

Nấm da đầu (dermatophytosis hoặc tinea capitis) là một nguyên nhân quan trọng gây rụng tóc bất thường, đặc biệt ở trẻ em, nhưng cũng có thể xảy ra ở người lớn. Nhiễm nấm da đầu làm tổn thương nang tóc và da đầu, dẫn đến rụng tóc cục bộ hoặc lan tỏa.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc cục bộ: Xuất hiện các mảng tròn hoặc bầu dục trên da đầu, tóc rụng hoặc gãy sát da đầu. Mảng có thể có vảy, mẩn đỏ, hoặc mụn mủ.
- Ngứa và viêm: Da đầu ngứa, đỏ, có vảy trắng/gàu nhỏ (giống gàu nhưng dai dẳng).
- Tóc gãy: Tóc trong vùng nhiễm nấm thường gãy ngắn, để lại “chấm đen” (do tóc gãy sát gốc).
- Dạng nặng (kerion): Vùng da đầu sưng, có mủ, đau, có thể sốt hoặc sưng hạch lympho ở cổ.
- Dấu hiệu kèm theo: Có thể lây sang các vùng da khác (mặt, cổ), gây mẩn đỏ hoặc vảy.

6. Kéo hoặc tác động lực mạnh lên tóc

Kéo tóc liên tục hoặc lặp lại (do buộc tóc chặt, tết bím, kéo tóc khi chải) gây áp lực lên nang tóc, làm tổn thương hoặc viêm nang tóc. Nang tóc bị kéo dài ngày có thể teo nhỏ hoặc ngừng sản xuất tóc, dẫn đến rụng tóc cục bộ hoặc vĩnh viễn nếu tổn thương nghiêm trọng.
Tác động lực mạnh (kéo, chải mạnh, sử dụng nhiệt/hoá chất) làm gãy thân tóc, khiến tóc yếu, mỏng, hoặc rụng trước chu kỳ tự nhiên. Kéo tóc liên tục hoặc lặp lại (do buộc tóc chặt, tết bím, kéo tóc khi chải) gây áp lực lên nang tóc, làm tổn thương hoặc viêm nang tóc.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc cục bộ: Tóc rụng ở các vùng chịu lực kéo nhiều, như đường chân tóc (trán, thái dương), vùng buộc tóc, hoặc đường ngôi. Thường thấy ở người hay buộc tóc đuôi ngựa, tết bím chặt, hoặc đội mũ/tóc giả chật.
- Tóc gãy hoặc mỏng: Tóc gãy sát da đầu hoặc ở giữa thân tóc, tạo cảm giác tóc thưa. Thân tóc yếu, dễ đứt khi chải hoặc kéo nhẹ.
- Da đầu tổn thương: Đỏ, ngứa, hoặc đau ở vùng kéo tóc nhiều. Có thể xuất hiện mụn nhỏ (viêm nang tóc) hoặc vảy ở da đầu.
- Dấu hiệu khác: Tóc mọc lại ngắn, yếu, hoặc không mọc ở vùng tổn thương nếu kéo dài ngày. Vùng rụng tóc có thể nhẵn, bóng nếu nang tóc bị phá hủy (rụng tóc sẹo).

7. Môi trường ô nhiễm

Môi trường ô nhiễm có thể góp phần gây rụng tóc bất thường thông qua việc tác động trực tiếp hoặc gián tiếp lên tóc, da đầu và sức khỏe tổng thể. Bụi mịn (PM2.5, PM10): Các hạt bụi nhỏ trong không khí (từ khói xe, công nghiệp) bám vào da đầu, làm tắc nghẽn nang tóc, gây viêm và cản trở tóc phát triển.
Kim loại nặng (chì, thủy ngân, cadmium) hoặc chất ô nhiễm như dioxin, hydrocarbon thơm đa vòng (PAHs) trong không khí hoặc nước có thể thấm qua da đầu, gây tổn thương nang. Nước chứa clo, kim loại nặng hoặc vi khuẩn (dùng để gội đầu) làm khô da đầu, tổn thương tóc, và gây rụng tóc lan tỏa.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc lan tỏa: Tóc rụng đều trên da đầu, thưa dần, đặc biệt ở những người sống trong khu vực ô nhiễm nặng (thành phố, khu công nghiệp).
- Tóc và da đầu bất thường: Tóc khô, xỉn màu, dễ gãy do tiếp xúc với chất ô nhiễm.
Da đầu ngứa, đỏ, có gàu hoặc dầu thừa do viêm hoặc tắc nghẽn nang tóc.
- Dấu hiệu khác: Tóc bết nhanh, bám bụi, hoặc có mùi lạ sau khi ra ngoài. Kèm theo các vấn đề sức khỏe: dị ứng, mệt mỏi, hoặc rối loạn hô hấp do ô nhiễm.

8. Chăm sóc tóc sai cách

Những thói quen không đúng có thể làm yếu thân tóc, tổn thương nang tóc, hoặc gây viêm da đầu, dẫn đến rụng tóc lan tỏa hoặc cục bộ. Chải tóc mạnh, buộc tóc chặt (đuôi ngựa, tết bím), hoặc kéo tóc khi gỡ rối làm tổn thương nang tóc, dẫn đến rụng tóc do lực kéo (traction alopecia). Tóc ướt dễ gãy hơn, chải mạnh lúc này làm tóc rụng hoặc đứt.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc cục bộ: Tóc rụng ở vùng chịu lực kéo (đường chân tóc, thái dương, đường ngôi) do buộc tóc chặt hoặc tết bím. Mảng thưa ở vùng sử dụng hóa chất/nhiệt nhiều.
- Tóc yếu, gãy: Tóc khô, xỉn màu, chẻ ngọn, dễ đứt khi chải hoặc kéo nhẹ. Thân tóc gãy sát da đầu hoặc giữa thân, tạo cảm giác tóc thưa.
- Da đầu bất thường: Ngứa, đỏ, hoặc gàu do kích ứng từ hóa chất hoặc vệ sinh sai cách. Da đầu khô hoặc dầu quá mức, làm nang tóc yếu.
- Dấu hiệu khác: Tóc bết nhanh, mất độ bóng, hoặc có mùi lạ do chăm sóc không đúng.

9. Chế độ dinh dưỡng mất cân bằng

Tóc cần protein (keratin), vitamin (biotin, vitamin D, A), khoáng chất (sắt, kẽm, selen), và axit béo để duy trì chu kỳ phát triển (anagen - mọc, catagen - chuyển tiếp, telogen - nghỉ).
Thiếu hụt làm nang tóc yếu, rút ngắn giai đoạn mọc, dẫn đến rụng tóc sớm.

Các bệnh tiêu hóa (hội chứng ruột kích thích, bệnh celiac) hoặc chế độ ăn kiêng khắt khe làm giảm hấp thụ chất dinh dưỡng, ảnh hưởng đến tóc.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc lan tỏa: Tóc rụng đều trên da đầu, thưa dần, thường bắt đầu 2-3 tháng sau khi chế độ ăn thiếu chất. Tóc yếu, dễ gãy: Tóc khô, xỉn màu, chẻ ngọn, dễ đứt khi chải/gội.
- Da đầu bất thường: Khô, bong vảy, hoặc dầu thừa do thiếu hụt kẽm, biotin.
- Dấu hiệu toàn thân: Mệt mỏi, da nhợt (thiếu sắt). Móng tay giòn, rỗ (thiếu biotin, kẽm). Rối loạn kinh nguyệt, giảm cân bất thường (do ăn kiêng).

10. Hóa chất

Hóa chất, bao gồm các chất được sử dụng trong chăm sóc tóc hoặc tiếp xúc từ môi trường, là một nguyên nhân quan trọng gây rụng tóc bất thường. Những hóa chất này có thể làm tổn thương thân tóc, nang tóc, hoặc da đầu, dẫn đến rụng tóc lan tỏa, gãy tóc, hoặc thậm chí rụng tóc vĩnh viễn nếu tổn thương nặng.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc lan tỏa: Tóc rụng đều trên da đầu, thưa dần, thường xuất hiện 2-3 tháng sau khi tiếp xúc hóa chất.
- Tóc gãy, yếu: Tóc khô, xỉn màu, chẻ ngọn, dễ đứt khi chải hoặc gội. Gãy sát da đầu, tạo cảm giác rụng tóc.
- Da đầu tổn thương: Ngứa, đỏ, bong vảy, hoặc cảm giác nóng rát sau khi dùng hóa chất. Viêm nang tóc (mụn nhỏ, đau) ở vùng tiếp xúc hóa chất.
- Dấu hiệu khác: Tóc bết, mất độ bóng, hoặc có mùi hóa chất sau khi nhuộm/uốn. Kèm dị ứng da, mẩn đỏ, hoặc khó chịu toàn thân nếu tiếp xúc hóa chất môi trường.

11. Nhiễm độc

Chất độc (kim loại nặng, hóa chất công nghiệp) tích tụ trong cơ thể hoặc da đầu, gây độc trực tiếp cho nang tóc, làm tóc yếu, gãy, hoặc ngừng mọc.

Nhiễm độc làm gián đoạn chu kỳ phát triển tóc, đẩy nhiều nang tóc vào giai đoạn nghỉ (telogen) sớm, dẫn đến rụng tóc lan tỏa.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc lan tỏa: Tóc rụng đều trên da đầu, thưa dần, thường xuất hiện 2-3 tháng sau khi tiếp xúc chất độc.
- Tóc yếu, gãy: Tóc khô, xỉn màu, dễ gãy, đặc biệt ở vùng tiếp xúc hóa chất.
- Da đầu bất thường: Ngứa, đỏ, bong vảy, hoặc viêm nang tóc (mụn nhỏ, đau). Da đầu có thể nhợt hoặc có mùi lạ nếu tiếp xúc hóa chất mạnh.
- Triệu chứng toàn thân: Mệt mỏi, buồn nôn, chóng mặt, hoặc rối loạn tiêu hóa (ngộ độc kim loại, hóa chất). Rối loạn thần kinh (run, tê), da nhợt, hoặc móng tay giòn (nhiễm độc chì, thủy ngân). Sốt, sưng hạch (nếu nhiễm độc kèm viêm).

12. Ảnh hưởng của bệnh mãn tính

Bệnh mãn tính (như tiểu đường, bệnh thận, gan) gây căng thẳng cho cơ thể, đẩy nhiều nang tóc vào giai đoạn nghỉ (telogen) sớm, dẫn đến rụng tóc lan tỏa sau 2-3 tháng.
Các bệnh như suy giáp, cường giáp, hoặc hội chứng Cushing làm mất cân bằng hormone, ảnh hưởng đến chu kỳ mọc tóc.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc lan tỏa: Tóc rụng đều, thưa dần trên toàn da đầu, thường xuất hiện 2-3 tháng sau khi bệnh mãn tính khởi phát hoặc nặng lên.
- Rụng tóc từng mảng: Mảng hói tròn (alopecia areata) ở bệnh tự miễn như lupus.
- Tóc yếu, gãy: Tóc khô, xỉn màu, dễ đứt do thiếu dinh dưỡng hoặc rối loạn hormone.
- Da đầu bất thường: Đỏ, bong vảy, hoặc viêm ở bệnh tự miễn (lupus, vảy nến). Gàu hoặc dầu thừa do rối loạn chuyển hóa.
- Triệu chứng toàn thân: Mệt mỏi, tăng/giảm cân bất thường, sưng, hoặc đau khớp, tùy thuộc vào bệnh mãn tính.

13. Các phương pháp điều trị bệnh

Rụng tóc toàn phần (alopecia totalis) là tác dụng phụ không tránh được với thuốc như cyclophosphamide, doxorubicin. Và trong quá trình điều trị bệnh mãn tính thường gây thiếu hụt dinh dưỡng, cần bổ sung để hỗ trợ tóc.

Dưới đây là một số nguồn thực phẩm tốt giúp bổ sung dưỡng chất cho tóc khỏe mạnh và tránh lại những tác động không tốt tới tóc.
- Protein: Trứng, cá, thịt nạc, đậu để cung cấp keratin cho tóc.
- Sắt: Thịt đỏ, rau bó xôi, kết hợp vitamin C (cam, ớt chuông) để tăng hấp thụ.
- Kẽm: Hải sản (hàu, tôm), hạt (hạt điều, bí) để hỗ trợ nang tóc.
- Biotin (vitamin B7): Trứng, cá hồi, bơ để tăng cường độ chắc khỏe của tóc.
- Vitamin D: Cá béo, lòng đỏ trứng, phơi nắng 15-20 phút/ngày.
- Omega-3: Cá hồi, hạt lanh, quả óc chó để giảm viêm và nuôi dưỡng da đầu.
- Viên uống bổ sung: Chỉ dùng khi xét nghiệm máu xác nhận thiếu hụt, theo chỉ định bác sĩ để tránh liều cao gây hại.

14. Tuổi tác

Tuổi tác là một yếu tố quan trọng góp phần gây rụng tóc bất thường, chủ yếu do sự lão hóa tự nhiên của cơ thể, thay đổi nội tiết, và suy giảm sức khỏe nang tóc. Mặc dù rụng tóc do tuổi tác thường liên quan đến yếu tố di truyền (rụng tóc androgenetic), nhưng quá trình lão hóa cũng làm tăng nguy cơ rụng tóc lan tỏa hoặc tóc thưa ở cả nam và nữ.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc lan tỏa: Tóc thưa đều trên da đầu, đặc biệt ở đỉnh hoặc đường ngôi (nữ) và trán/đỉnh (nam).
- Tóc mỏng, yếu: Tóc mỏng, ngắn, dễ gãy, mất độ bóng, hoặc khô xỉn. Tóc mọc lại chậm hoặc không mọc ở một số vùng. Hói theo mô hình (androgenetic):
- Da đầu bất thường: Da đầu khô, bong vảy, hoặc mỏng hơn do lão hóa.
- Triệu chứng kèm theo: Dấu hiệu lão hóa toàn thân: da nhăn, móng giòn, mệt mỏi. Rối loạn nội tiết (bốc hỏa, mất ngủ ở phụ nữ mãn kinh).

15. Nhiễm trùng lây nhiễm qua đường tình dục

Nhiễm trùng lây qua đường tình dục (STIs) có thể gây rụng tóc bất thường, mặc dù không phải là nguyên nhân trực tiếp phổ biến. Một số STIs, đặc biệt là giang mai (syphilis), có liên quan đến rụng tóc do ảnh hưởng đến da đầu hoặc gây rối loạn toàn thân. Các STIs khác như HIV hoặc nhiễm trùng thứ phát cũng có thể góp phần gián tiếp.

Triệu chứng nhận biết

- Rụng tóc do giang mai: Rụng tóc từng mảng, không đều, thường ở đỉnh đầu hoặc rải rác, tạo hình “sâu mọt”. Kèm phát ban da (đốm đỏ hoặc nâu trên lòng bàn tay, bàn chân), sốt, sưng hạch lympho, hoặc loét miệng.
- Rụng tóc do HIV: Rụng tóc lan tỏa, tóc thưa đều trên da đầu. Kèm nhiễm trùng da đầu (nấm, viêm nang tóc), mệt mỏi, sụt cân, hoặc sốt kéo dài.
- Tóc yếu, gãy: Tóc khô, xỉn màu, dễ gãy do thiếu hụt dinh dưỡng hoặc viêm.
- Da đầu bất thường: Ngứa, đỏ, bong vảy, hoặc mụn mủ ở da đầu do nhiễm trùng thứ phát.
- Triệu chứng toàn thân: Loét sinh dục, phát ban, sốt, sưng hạch, hoặc mệt mỏi (giang mai, HIV). Rối loạn kinh nguyệt, đau vùng chậu (viêm vùng chậu).

Kết luận

Rụng tóc bất thường có thể do nhiều nguyên nhân (di truyền, nội tiết, căng thẳng, bệnh mãn tính, hóa chất, dinh dưỡng, v.v.), vì vậy việc xử lý cần dựa trên nguyên nhân cụ thể, kết hợp điều trị y khoa, chăm sóc tóc, và cải thiện lối sống.